بسم الله الرّحمن الرّحیم

می توان احکام را به لحاظ دسترسی به فلسفۀ آن این گونه تقسیم کرد: 1. احکامی که در قرآن و حدیث، به فلسفه آنها به صورت کلی یا جزئی اشاره شده است. این دسته از احکام را می توان در امور کلی عبادات و بخش حقوق و معاملات جستجو کرد. نکتۀ در خور توجه این که در باب علت حکم، نمی توان علتی را به غیر از موردش تسری داده، مگر از دو طریق: یکی «قیاس اولویت»، چنانکه وقتی قرآن کریم فرزند را از گفتن «اُف» به پدر و مادر نهی کرده و می گوید: «فَلا تَقُل لَهُمَا اُفٍّ» کاملاً بدیهی است که تنبیه آنان و فحاشی کردن به آنها نیز به طریق اولی ممنوع است. دوم «قیاس منصوص العلة» یعنی تسری حکم از موردی که علتش به صراحت آمده و قطعی است به دیگر مواردی که همین علت را دارند. مثلاً اگر گفته شود «شراب نخور، چون مسکر است» در می یابیم که هر چه مستی آور باشد، حرام است. 2. احکامی که کشفیات علوم، پرده از راز آن برداشته و یا ممکن است در آینده تا حدودی مشخص شود. این دسته از احکام، بیشتر در بخش حلال ها و حرام های خوردنی، آشامیدنی، پوشیدنی و امثال آنها مشاهده می شود. ناگفته نماند که فلسفه های اکتشافی علمی نیز همواره قطعی نیستند، بلکه گاه در مرحله فریضه اند و حتی ممکن است امری خیالی و یا احتمالی باشند. از این رو می باید برای احکامی که جنبۀ واقعی و حقیقی دارند، فلسفه های واقعی و قطعی بیان شود، نه فریضه هایی که هنوز پایۀ محکمی ندارند و هر از چند گاهی نیز ممکن است دچار تزلزل و تغییر شوند. 3. احکامی که نه قرآن و حدیث به فلسفه آن پرداخته و نه علوم توانایی راز گشایی از آن را دارد (همچون تعداد رکعات نماز یا سؤالاتی از این قبیل). فلسفه این بخش از احکام در حقیقت همان تعبد است. این دسته از احکام بیشتر در بخش جزئیات احکام، به چشم می خورد.

منبع: کتاب نگاهی به فلسفۀ احکام. ص19
نویسنده: محمود اکبری

بسم الله الرّحمن الرّحیم

1. بیان فلسفۀ احکام موجب می شود تا مخاطبان برای انجام عمل، انگیزۀ بیشتری داشته باشند و بدانند آثار و برکات این اعمال به خود آنان باز می گردد. لذا در بسیاری از احکام، فلسفۀ آنها نیز بیان شده است. 2. می توانیم با توجه به فلسفۀ احکام، اعمال خود را ارزیابی کنیم، تا چه اندازه مقبول درگاه خداوند است. مثلاً وقتی قرآن می فرماید: فلسفۀ نماز نهی از فحشا و منکر است و فلسفۀ روزه، تحصیل تقواست، باید ملاحظه کنیم آیا بعد از انجام نماز و روزه، روح تقوا و پرهیز از گناه در ما حاصل شده است یا نه؟ 3. بیان فلسفۀ احکام، به همگان هشدار می دهد که باید در مسیری حرکت کنند. مثلاً هنگامی که می گوید: خداوند حج را سبب قدرت و قوت اسلام قرار داده است، مفهومش این است که مراسم حج را آنچنان با شکوه برگزار کنند که به این هدف والا برسند، نه اینکه تنها به آداب صوری حج و تشریفات ظاهری آن قناعت کنند.

منبع: کتاب فلسفۀ احکام. ص18
نویسنده: محمود اکبری.

بسم الله الرحمن الرحیم

اجوبه الاستفتائات
س 745: آیا روزه گرفتن بر زن بارداری که نمی‏داند روزه برای جنین او ضرر دارد یا خیر، واجب است؟
ج: اگر بر اثر روزه، خوف ضرر بر جنين داشته باشد و خوف وى هم داراى منشأ عقلايى باشد، افطار بر او واجب است و در غير اين صورت واجب است که روزه بگيرد.

س 746: زنی که کودک خود را شیر می‏داده و باردار هم بوده و در همان حال روزه ماه رمضان را هم گرفته است، و هنگام زایمان فرزندش مرده به دنیا آمد، اگر از ابتدا احتمال ضرر را می‏داده و در عین حال روزه گرفته است: 1. آیا روزه‏اش صحیح است یا خیر؟ 2. آیا دیه بر ذمّه او هست یا خیر؟ 3. اگر احتمال ضرر نمی‏داده، ولی بعداً معلوم شده که روزه گرفتن برای جنین ضرر داشته، چه حکمی دارد؟
ج: اگر با وجود خوف از ضررى که داراى منشأ عقلايى است، روزه گرفته باشد و يا بعداً برايش معلوم شود که روزه براى وى يا براى جنين‏اش ضرر داشته، روزه‏اش صحيح نيست و قضاى آن بر او واجب است، ولى ثبوت ديه جنين متوقف بر اين است که ثابت شود فوت جنين مستند به روزه گرفتن وى است.

س 747: من به لطف خداوند متعال دارای فرزندی هستم که شیرخوار است. ان شاء الله تعالی بزودی ماه مبارک رمضان فرا خواهد رسید. در حال حاضر می‏توانم روزه بگیرم ولی در صورت روزه گرفتن، شیرم خشک خواهد شد. با توجه به اینکه دارای بنیه ضعیفی هستم و کودکم هر ده دقیقه شیر می‏خواهد، چه وظیفه‏ای دارم؟
ج: اگر به دليل کم يا خشک شدن شيرتان بر اثر روزه، خوف ضرر بر طفل خود داشته باشيد، روزه‏تان را افطار کنيد، ولى براى هر روزى بايد يک مدّ طعام به فقير بدهيد و قضاى روزه را هم بعداً بجا آوريد.

بسم الله الرحمن الرحیم

اجوبه الاستفتائات
س 758: من در روز ماه رمضان به علّت اغوای شیطان تصمیم گرفتم روزه‏ام را باطل کنم لکن قبل از این که عملی که روزه را باطل می‏کند انجام دهم، از تصمیم خود منصرف شدم حکم روزه‏ام چیست؟ و اگر این امر در روزه غیر ماه رمضان پیش آید چه حکمی دارد؟
ج: در روزه ماه رمضان اگر در اثناى روز از نيت روزه گرفتن بر گردد به‌طورى که قصد ادامه روزه نداشته باشد، روزه‏اش باطل مى‏شود و قصد دوباره او براى ادامه روزه فايده ندارد، البته تا اذان مغرب بايد از کارى که روزه را باطل مى‌کند خوددارى کند. امّا اگر دچار ترديد شود به اين معنى که هنوز تصميم نگرفته است روزه را باطل کند، يا تصميم بگيرد کارى را که موجب باطل شدن روزه است صورت دهد و هنوز آن را انجام نداده در اين دو صورت صحّت‏ روزه او محل اشکال است و احتياط واجب آن است که روزه را تمام کند و بعداً هم آن را قضا نمايد. هر روزه واجب معيّن ديگر ـ مانند نذر معيّن و امثال آن ـ نيز داراى همين حکم است.

س 759: آیا اگر از دهان شخص روزه دار خون بیاید، روزه‏اش باطل می‏شود؟
ج: روزه به سبب آن باطل نمى‏شود، ولى واجب است که از رسيدن خون به حلق جلوگيرى کند.

س 760: حکم استعمال دخانیات مانند سیگار در حال روزه چیست؟
ج: احتياط واجب آن است که روزه‏دار از دودهاى انواع دخانيات و نيز مواد مخدّرى که از راه بينى يا زير زبان جذب مى‏شود خوددارى کند.

س 761: آیا ماده «ناس» که از توتون و غیر آن ساخته می‏شود و برای چند دقیقه زیر زبان گذاشته شده و سپس از دهان بیرون انداخته می‏شود، مبطل روزه است یا خیر؟
ج: احتیاط واجب آن است که روزه دار از مواد مخدری که از راه بینی یا زیر زبان جذب میشود، خودداری کند.

س 762: نوعی داروی طبی برای اشخاص مبتلا به تنگی نفس شدید وجود دارد که عبارت است از یک قوطی که در آن مایع فشرده شده وجود دارد و با فشار دادن آن داروی مایع بصورت پودر گاز از طریق دهان وارد ریه شخص بیمار شده و موجب تسکین حال وی می‏گردد. گاهی بیمار مجبور می‏شود در یک روز چندین بار از آن استفاده کند، آیا با وجود استفاده از این دارو، روزه گرفتن جایز است؟ با توجه به اینکه بدون استفاده از آن روزه گرفتن غیرممکن و یا بسیار سخت خواهد بود.
ج: وسیله مذکور اگر صرفا برای بازکردن راه تنفسی استفاده میشود، مبطل روزه نیست.

س 763: من در بیشتر روزها آب دهانم با خونی که از لثه‏هایم می‏آید مخلوط می‏شود و گاهی نمی‏دانم آب دهانی که فرو می‏برم همراه با خون است یا خیر؟ روزه‏ام با این حال چه حکمی دارد؟ امیدوارم مرا راهنمایی فرمایید.
ج: اگر خون لثه در آب دهان مستهلک شود، محکوم به طهارت است و بلعيدن آن اشکال ندارد و مبطل روزه نيست، و همچنين در صورت شک در همراه بودن آب دهان با خون، فرو بردن آن اشکال ندارد و به صحّت‏ روزه ضرر نمى‏زند.

س 764: در یکی از روزهای ماه رمضان روزه گرفتم ولی دندان‌هایم را مسواک نزدم، و بدون اینکه باقی‌مانده غذاهای لابلای دندانها را عمداً ببلعم، خودبخود بلعیده شده است. آیا قضای روزه آن روز بر من واجب است؟
ج: اگر علم به وجود باقى‌مانده غذا در بين دندانهايتان و يا علم به رسيدن آن به حلق نداشته‏ايد و فرو رفتن آن هم عمدى و با التفات نبوده، قضاى روزه بر شما واجب نيست.

س 765: از لثه شخص روزه‏داری خون زیادی خارج می‏شود، آیا روزه‏اش باطل می‏شود؟ آیا برای او ریختن آب با ظرف بر سرش جایز است؟
ج: با خروج خون از لثه تا آن را فرو نبرده است، روزه باطل نمى‏شود. همچنين ريختن آب بر روى سر توسط ظرف و مانند آن به صحّت‏ روزه ضرر نمى‏رساند.

س 766: داروهای مخصوصی برای معالجه بعضی از بیماری‏های زنان وجود دارد (شیافهای روغنی) که در داخل بدن گذاشته می‏شود، آیا استفاده از آن موجب بطلان روزه می‏شود؟
ج: استفاده از آن داروها به روزه ضرر نمى‏رساند.

س 767: نظر شریف جنابعالی درباره تزریق آمپول و سایر تزریقات نسبت به روزه‌داران در ماه مبارک رمضان، چیست؟
ج: احتياط واجب آن است که روزه‏دار از آمپول‏هاى مقوّى يا مغذّى و هر آمپولى که در رگ تزريق مى‏شود و نيز انواع سرم‏ها خوددارى کند، لکن آمپول‏هاى دارويى که در عضله تزريق مى‏شود و نيز آمپول‏هايى که براى بى‏حسّ کردن به کار مى‏رود، مانعى ندارد.

س 768: آیا خوردن قرص فشار خون در حال روزه جایز است یا خیر؟
ج: اگر خوردن آن در ماه رمضان براى درمان فشار خون ضرورى باشد، اشکال ندارد، ولى با خوردن آن روزه باطل مى‏شود.

س 769: اگر من و بعضی از مردم بر این عقیده باشیم که بر استفاده از قرصها جهت مداوا عنوان خوردن و آشامیدن صدق نمی‏کند، آیا عمل به آن جایز است و به روزه‏ام ضرر نمی‏زند؟
ج: خوردن قرص روزه را باطل مى‏کند.

س 770: اگر شوهر با همسر خود در ماه رمضان جماع نماید و زن نیز به آن راضی باشد چه حکمی دارد؟
ج: بر هر يک از آنان حکم افطار عمدى جارى است و علاوه بر قضا، کفّاره هم بر هر دو واجب است.

س 771: اگر مردی با همسرش در روز ماه رمضان شوخی و ملاعبه نماید، آیا به روزه‏اش ضرر می‏رساند؟
ج: اگر منجر به انزال منى نشود، به روزه خللى وارد نمى‏کند.

بسم الله الرحمن الرحیم

در دفاع عقلانی از احکام دین، دو شیوه و مِتُد وجود دارد: 1. روش عقلی کلی نگر؛ یعنی انسان مؤمن و خداشناس بر اساس باور ژرف و عمیق که به خدای حکیم دارد، یقین پیدا می کند که هر آنچه از ناحیۀ او داده شده و هر حکمی که از ناحیۀ وی صادر گردیده، دارای مصالحی است که به بندگان بازگشت می نماید هر چند که اندیشه های بشری از درک حکمت آن ناتوان باشند. 2. مِتُد دیگر روش عقلی، جزء نگر است که در فرایند تحقیقات علمی تجربی به کار می رود. بر اساس این روش حساب هر حکمی جداگانه رسیدگی می شود. باید توجه داشت که برخی از حکمت ها و فلسفه های احکام الهی از طریق علوم تجربی قابل درک نیستند زیرا این علوم، همواره به پدیده های فیزیکی و مظاهر مادی حیات بشری دسترسی دارند و از امور معنوی و ماوراء مادی، دستشان کوتاه است. مثلاً دانش پزشکی می تواند از فواید جسمانی روزه سخن بگوید، اما قرآن تکیه بر تقوایابی انسان می کند.

منبع: کتاب فلسفه احکام. ص17
نویسنده: محمود اکبری

بسم الله الرحمن الرحیم

1. مستحب است نوزاد از شیر مادر تغذیه کند، چون شیر مادر بهترین است. 2. در موارد زیر شیر دادن به کودک بر مادرش واجب است.
- زمانی که نگهداری نوزاد با غذایی غیر از شیر ممکن نبوده یا غذای دیگر برایش زیان داشته باشد. - زمانی که شیر دهنده ای غیر از مادر موجود نباشد.

منبع: کتاب والدین و احکام کودکان. ص14
نویسنده: محمود اکبری

بسم الله الرحمن الرحیم

بسیاری از مردم وظایف خود را وارونه انجام می دهند مثلاً آموزش عقاید و احکام دین که بر همه لازم و واجب است، بسیاری از آن سر باز می زنند، اما آموزش موسیقی که حرام است بسیاری به دنبال آن هستند. آرایش برای همسر لازم است اما انجام نمی دهند، آرایش برای نامحرمان حرام است اما انجام می دهند. اطاعت از پدر و مادر واجب است انجام نمی دهند، اطاعت از دیگران در هوس های شیطانی حرام است اما انجام می دهند.

(برداشتهای مردم از احکام، محمود اکبری،صفحه 20)

بسم الله الرحمن الرحیم

برخی از مردم تصور می کنند احکام و دستورات دینی سخت و مشکل است، در حالی که هم دستوراتش آسان و هم در شرایط سخت انعطاف پذیر است. مثلاً اگر شخص بیمار شود و نتواند نماز را ایستاده بخواند می تواند نشسته بخواند. اگر نمی تواند وضو بگیرد می تواند تیمم کند. اگر روزه برای شخص ضرر داشته باشد نباید بگیرد، تا علم و یقین به نجاست پیدا نشود همه چیز پاک است، اگر انسان ناچار شود در زمین گل آلود نماز بخواند و بدن و لباس او آلوده می شود باید در حال ایستاده نماز بخواند. و برای سجده با سر اشاره کند و تشهد را ایستاده بخواند.(1) کسی که به احکام اسلامی آشنایی داشته باشد می داند که اسلام در تمامی ابواب فقهی، شرایط آسانی را برای مکلفین قرار داده است.

1*توضیح المسائل مراجع،جلد1،صفحه605،مسئله 1074
(مردم و برداشتهای احکام،محمود اکبری،صفحه 19و20)

اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم

بسم الله الرحمن الرحیم

بسیاری از مردم اعتنایی به فراگیری احکام مورد نیاز خود ندارند و فکر می کنند اگر آشنایی به احکام نداشته باشند مسئولیت کمتری دارند؛ در حالی که طبق فتوای همۀ مراجع تقلید، واجب است بر مکلفان مسائل مورد نیاز خود را فرا بگیرند و عذری در برابر کوتاهی خود ندارند.(1)

1* توضیح المسائل مراجع،مسئله11

(مردم و برداشتهای احکام،محمود اکبری،صفحه19)

بسم الله الرحمن الرحیم

پرسش:
لزوم فراگیری احکام موبایل و رسانه؟

پاسخ:
- مسائلی را که انسان غالباً به آنها احتیاج دارد، واجب است یاد بگیرد.(1)
- فراگیری حکم هر کاری که از مکلّف صادر می شود، واجب است؛ خواه از عبادات باشد و خواه از معاملات و امور عادی. (2)
- اگر کسی در آموختن احکام دینی مورد نیاز خود کوتاهی کند و این کار به ترک واجبات یا ارتکاب حرام بینجامد گناهکار است. (3)
- بر هر کسی یاد گرفتن مسائل شرعی که با شغل او سر و کار دارد و در معرض ابتلا به آن می باشد واجب است.(4)

1* توضیح المسائل مراجع،جلد1،مسئله 11
2* عروة الوثقی، جلد1، صفحه 11، مسئله29
3* اجوبة الاستفتائات،سوال6
4* استفتائات بهجت،جلد3،صفحه230،سوال 4117
(احکام موبایل و رسانه،محمود اکبری،صفحه13)

اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم