امر به معروف و نهی از منکر

بسم الله الرحمن الرحیم

امر به معروف و نهی از منکر، ضامن بقا و دوام اسلام است؛ یعنی اگر این واجب نباشد و بدان عمل نشود، آن روح صحیح اسلامی در جامعه باقی نخواهند ماند و از بین خواهد رفت، و به تعبیر دیگر، روح انقلابیِ اسلام، زایل خواهد شد.
اگر بخواهیم ضمانتِ امر به معروف و نهی از منکر را توضیح دهیم، باید به تفصیل دربارۀ اصول و مبادی اسلامی و نیز چیستی و چگونگی مجموعۀ اسلام سخن بگوییم؛ لیکن به اختصار باید گفت جایگاه امر به معروف و نهی از منکر در مثَل به کاروانی می ماند که به طرفِ مقصدی در حرکت است که از راهی پُرپیچ و خَم و دشوار و پُر از مزاحم و دشمن عبور می کند و از اطراف این جادّه، راه های فرعی فراوانی باز شده است که احیاناً با راه اصلی اشتباه می شود. این کاروان به رهبری یک یا چند نفر حرکت می کند و میرود تا به هدف برسد.
اگر در حین حرکت، دستوری بیاید که هر یک از شما افراد کاروان باید مراقبخودتان باشید که خاری دامن شما را نگیرد یا حیوانی حمله نکند یا به اشتباه از جادّه خارج نشوید، چون احتمال دارد همۀ افراد غافله یا بسیاری از آنها منحرف شوند، شما به مراقبت از خودتان اکتفا نمی کنید، بلکه وظیفه دارید که مراقب دیگر افراد کاروان نیز باشید.
اگر کسی در جادّۀ فرعی پاگذاشت و بیراهه رفت، هر یک وظیفه دارند که خود را به او برسانند و دست او را بگیرند و با زبان یا زور او را به راه اصلی برگردانند؛ اگر دیدی گرگی حمله کرد، باید دفاع کنی؛ اگر فردی خسته شد، باید او را کمک کنی؛ یا اگر فردی برای استراحت نشست، نباید او را تنها بگذاری، باید به او روح پایداری بدَمی و قوّت بدهی.
اما اگر گروهی از راه منحرف شدند یا به جمعی از آنان حمله شد، آیا تکلیف برداشته می شود؟ نه، بلکه باید بروی و آنها را راهنمایی و کمک کنی. اگر دیدی از راه منحرف می شوند باید حرکت کنی و بگویی که حرکتشان اشتباه است؛ نه اینکه بگویی نعدادشان زیاد است، به من مربوط نیست. واقع امر این است که اگر زیاد بودند باید بیشتر حرص بخوری و اگر به جایِ یک عدّه از کاروان، اغلب کاروان اشتباه رفتند، باز حق نداری بگویی من تنها مانده ام، پس دنبال آنها میروم. باید سعی کنی به هر قیمتی شده آنها را برگردانی و اگر رفتند مجوّز این نیست که تو هم بروی.

طبق سیاقِ آیه (وَٱلْمُؤْمِنُونَ وَٱلْمُؤْمِنَٰتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَآءُ بَعْضٍۢ ۚ يَأْمُرُونَ بِٱلْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ ٱلْمُنكَرِ) و استنباط آشنایان به زبان عربی، این معنا فهمیده می شود که امکان ندارد مرد و زن مومنی باشند که دو خصلت امر به معروف و نهی از منکر را نداشته باشند. هر که ایمان دارد، ناگزیر باید دارای این دو خصلت باشد و اگر دیدیم کسی مدّعی اسمان است و این صفات را ندارد، حکم خواهیم کرد که ادّعای ایمان وی، واقعی نیست.

نتیجه میگیریم که در جامعۀ اسلامی همۀ مردم باید هم عالمِ به این واجب شوند و هم عامل به آن.
درست است که عده ای با معروف و منکر اشنا نیستند، اما باید آشنا شوند. عالم شدن هم در جامعۀ اسلامی واجب عینی است. اسلام اجازه نمی دهد که عده ای جاهل بمانند و خوب و بد را نشناسند و دنبال آن نروند و خود را به خمودگی بزنند. همۀ ما باید از معارفِ کلی اسلام و از اصول اسلامی آگاهی داشته باشیم و بدانیم که مثلاً این معروف است و درست ضدّ آن، منکر است.

برشی از کتاب تفسیر سوره برائت، امام خامنه ای،صفحات 468،470،471،472